Yazar	: Nurcan YILDIZ
Türü	:
Baskı Yılı	: 2023
Sayı	: 5
Sayfa	: 50-65

Özet
Cüveynî’nin Târîh-i Cihângüşâ’sı Moğol İmparatorluğunun gelişmesi ile ilgili yazılmış birinci elden bir kaynaktır. Eser, edebî açıdan büyük öneme sahiptir. Tarihî olarak da Moğolların gelişmesini, Selçuklu ve İsmaililerin durumunu ortaya koyan bir belge durumundadır. Üç ciltten oluşan eserin birinci cildi, Cengiz Han’ın yükselişi, başarıları ile Güyük ve Çağatay Hanların ölümüne kadarki kısmı anlatır. İkinci cildi Harezmşahların, özellikle Kutbeddin Muhammed ve oğlu Celaleddin’in tarihiyle birlikte Orta Asya’daki Moğol öncesi Türk hanedanları ile Hülagü Han’a kadarki Moğol varislerine dair bilgiler verir. Üçüncü cildi ise Hülagü Han’ın Batı yönüne seferlerini, Hasan Sabbah ve İsmaililerin de tarihini nakletmektedir. Devrinin olaylarını kayıt altına alan bu değerli eserde Türkler ve dönemin Türkçesine dair bilgiler yer almaktadır. Bu bilgilerden yola çıkılarak hazırlanan makalede, Cüveynî’nin Târîh-i Cihângüşâ’sı Türkoloji ve Türkçe bakış açısıyla incelenmeye çalışılmıştır. Önce Târîh-i Cihângüşâ hakkında, bu eserin önemi ve eserde yer alan çeşitli Türk boylarına ait bilgiler verildikten sonra, eserde tespit edilen ve Moğol teşkilatlanmasında son derece etkili olan Türkçe adlandırmalar ve terimler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler
Cihângüşâ, Cüveynî, Târîh-i Cihângüşâ, Türkçe, Türkler

Abstract
Târîh-i Cihângüşâ, is an often first-hand source on the development of the Mongol Empire. It is a sophisticated literary work and an essential account of the development of the Mongol Empire and Saljuks and Ismaʿilis. The work covers (I) the rise and career of Čengiz Khan and his successors down to the deaths of Güyük and Čaḡatāy, (II) the history of the Ḵᵛārazmšāhs, especially Qoṭb-al-Din Moḥammad and his son Jalāl-al-Din, besides the pre-Mongol Turkish dynasties in Central Asia and the Mongol governors before the arrival Hulāgu Khan, (III) the rest of Mongol history to Hulāgu Khan’s westward expedition besides the history of Ḥasan-e Ṣabbāḥ (q.v.) and the Ismaʿilis. By the way, it gives us some information about Turks and Turkish in his period. In this article, we examined Târîh-i Cihângüşâ, in terms of Turchology and Turkish studies sight. Firstly, information about Târîh-i Cihângüşâ, the importance of this work, and the various Turkish tribes in the work will be given, and then the Turkish names and terms that are very effective in the Mongol organisation will be discussed.

Keywords
Cihângüşâ, Juveyni, Târîh-i Cihângüşâ, Turkish, Turks