Yazar	: Aysun DEMİREZ
Türü	:
Baskı Yılı	: 2021
Sayı	: 1
Sayfa	: 91-102

Abstract
Çinli araştırmacılara göre Çin’deki Türk lehçeleri üzerine metotlu çalışmalar, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra başlar. Çin’de özellikle bu lehçeler üzerine araştırma ve öğretim yapan kurumların birçoğu Pekin ve Şincan’da bulunmaktadır. Şincan Üniversitesi, Şincan Normal Üniversitesi ve Şincan Sosyal Bilimler Akademisi’nin Dil Tetkik Enstitüsü bu kurumlar arasındadır. Bu çalışmada Şincan Üniversitesi yayınları arasında yer alan Uygur Tilidin Asas (2009) adlı dil öğretim kitabı ses bilgisi öğretimi, okuma parçalarının seçimi, konuşma cümleleri, dil bilgisi öğretimi, alıştırmalar ve sözlükçenin hazırlanışı bakımından incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Uygur Tilidin Asas, elifba kitaplarında uygulanan kolaydan zora, basitten karmaşığa ilkesi gözetilerek gelenekçi yaklaşımla hazırlanmış Uygur lehçesi öğretim kitabıdır. Uygur Tilidin Asas adlı çalışmada modern dil öğretim setlerine kıyasla konuların işlenişi ve sunumu bakımından ekonomik olma ilkesi gözetilmiştir. Modern dil öğretiminde “konuşma, yazma, okuma, dinleme” becerileri birbirini destekleyecek biçimde sürdürülür ve dil öğretim kitabına destek verecek ders malzemeleri de sunulur. Dil öğretim kitabı içinde öğreneni motive edecek görsel malzemeye de yer verilir. Çinli araştırmacılar, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra Türk lehçeleriyle ilgili metotlu çalışmalar yapıldığını belirtseler de Çin’in en büyük azınlıklar neşriyatı olan Milletler Neşriyatının Uygurca kitap kataloğu incelemeleri, ifade edilenlerin gerçekleri yansıtmadığını ortaya koymaktadır. Uygur Tilidin Asas iyi niyetle, gayretle hazırlanmış bir çalışma olsa da Yeni Uygur Türkçesinin öğretimi konusunda modern dil öğretim metotlarından, uygulamalarından uzaktır; dil ve lehçe öğretimine destek veren görsel ve işitsel malzemeyi de içermemektedir. Bu çalışmada Yeni Uygur Türkçesi öğretimi örneğinden hareketle Türk lehçelerinin öğretiminde modern dil öğretim yöntemleri metotlarına uygun yazılı, görsel, çevirim içi çalışmalara duyulan ihtiyaca dikkat çekilmek istenmiştir.

Keywords
Dil Öğretimi, Uygur Türkçesi, Modern Dil Öğretimi, Çin’deki Türk lehçeleri.

Özet
According to Chinese researchers, methodical studies on Turkish dialects in China begin after the founding of the People's Republic of China. Many of the institutions that conduct research and teaching especially on these dialects in China are in Beijing and Xinjiang. Xinjiang University, Xinjiang Normal University, and the Linguistic Research Institute of the Xinjiang Academy of Social Sciences are amongst these institutions. This study examined and evaluated phonetics teaching, selection of reading passages, speech phrases, grammar teaching, exercises, and glossary preparation of the language teaching book Uygur Tilidin Asas (2009), which is among the publications of Xinjiang University. Uygur Tilidin Asas is a Uyghur dialect teaching book prepared with a traditional approach, considering the principle from easy to difficult, from simple to complex, which is also applied in Elif-ba books. The work Uygur Tilidin Asas the principle of being economical in terms of the processing and presentation of the subjects has been observed, compared to modern language teaching sets. In modern language teaching, "speaking, writing, reading, and listening" skills are maintained in a way that support each other and course materials to support the language teaching book are also provided. Visual material that are aimed to motivate the learner is also included in the language teaching book. Even though Chinese researchers state that methodical studies on Turkish dialects have been started only after the establishment of the People's Republic of China, Uyghur book catalog reviews of the Publications of Nations, China's largest minorities publication, reveal that the statements do not reflect the facts. Although Uygur Tilidin Asas is a diligent work with good intentions, itis far from modern language teaching methods and practices in the teaching of New Uyghur Turkish. It also does not include audio-visual materials that support language and dialect teaching. This study aimed to draw attention to the need for written, visual and online studies in accordance with modern language teaching methods in the teaching of Turkish dialects, based on the example of teaching the new Uyghur Turkish.

Anahtar Kelimeler
Modern Language Teaching, Language Teaching, Turkish dialects in China, Uyghur Turkish.