Yazar	: Betül YALÇIN AKCAN  , Hülya KASAPOĞLU ÇENGEL
Türü	:
Baskı Yılı	: 2023
Sayı	: 5
Sayfa	: 1-27

Özet
Türkçede basit cümlelerin yapısına dair yapılan tanımlar, yargının tek olması yani tek bir yüklemlik ifade etmesi şartında birleşmektedirler. Geleneksel dil bilgisi incelemelerinde özne ve yüklem, basit cümlenin temel unsuru olarak kabul edilmektedir. Yapısal-işlevsel yaklaşıma göre ise cümlenin kurucu ögesi olarak yüklem kabul edilmekte ve basit cümleler; öznenin, cümlenin yüzey yapısında yer alıp almamasına bağlı olarak tek ögeli basit cümle, iki ögeli basit cümle ile yüklemin yüzey yapıda yer almadığı eksiltili cümle olarak üçe ayrılmaktadır. Bu cümle türleri içinde en çok dikkati çeken cümle tipi, öznenin yüzey yapıda yer almadığı tek ögeli cümle türüdür. Öznenin cümle kuruluşunda temel unsur olup olmadığı hakkında araştırmacılar arasında farklı görüşler bulunmaktadır. Türk edebiyatının bilinen ilk mesnevisi olan ve aruz ölçüsü ile yazılan Kutadgu Bilig, metnin oluşturuluş şekli bakımından birtakım sınırlılıkları da barındırmaktadır. Ölçü ve kafiye gibi ahenk unsurlarına uyma zorunluluğundan kaynaklanan bu sınırlılıklar, aynı zamanda dilin işlevsel yönünü de ortaya koymaktadır. Bu çalışmada şiir türünde yazılmış bir metin olan Kutadgu Bilig’de basit cümlenin yapısal özellikleri incelenerek cümlenin kurucu unsurları olan özne ve yüklemin yapısal özellikleri ile anlamsal işlevleri betimlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler
Kutadgu Bilig, basit cümle, iki ögeli cümle, tek ögeli cümle, eksitili cümle

Abstract
The definitions of the structure of simple sentences in Turkish are united on the condition that the judgment must be single; that is, it must express a single predicate. In traditional grammar studies, subject and predicate are considered the basic elements of a simple sentence. According to the structural-functional approach, on the other hand, the predicate is accepted as the constituent element of the sentence, and simple sentences are divided into three types depending on whether the subject is included in the surface structure of the sentence or not: simple sentence with one element, simple sentence with two elements, and simple sentence with subtraction in which the predicate is not included in the surface structure. Among these sentence types, the most striking sentence type is the one-item sentence in which the subject is not included in the surface structure. Researchers have different views about whether the subject is the basic element in sentence organization. Kutadgu Bilig, the first known masnavi of Turkish literature and written in the meter of aruz, also has some limitations in terms of the way the text is composed. These limitations, which arise from the necessity to comply with harmonic elements such as meter and rhyme, also reveal the functional aspect of language. In this study, the structural features of the simple sentence in Kutadgu Bilig, a text written in the poetry genre, are analyzed, and the structural features and semantic functions of the subject and predicate, which are the constituent elements of the sentence, are tried to be described.

Keywords
Kutadgu Bilig, simple sentence, two-component sentence, one-component sentence, ellipsis sentence